اوردگاه عسکر آبا

آیا بی.بی.سی یک رسانه بیطرف است؟
حمید احمدی

• 
  من خود از زبان یکی از کارمندان بی بی سی شنیدم که وقتی بحران در اوج بود، در بهسود و دایمیرداد، خانه ها می سوخت و مواشی ها به غارت رفته بود، آنها پیشنهاد تهیه گزارشی در این باره را دادند؛ اما رییس دفتر بی بی سی کابل، آقای اسماعیل سعادت که خود به نظر می رسد از پشتون های افراطی باشد و زندگی چند ساله در غرب هنوز مدنیت را به وی نیاموزانده و زنگار قبیله گرایی و برتری طلبی را از روح وی نزدوده، می گوید که این مسآله ارزش خبری ندارد و گذشته از آن یک مسآله داخلی است و ما نباید به مسایل قومی دامن بزنیم.

سپردن بخش دری و پشتوی بی بی سی به پشتون ها هم بدون انگیزه نباشد. تا آنجا که بسیاری از کارمندان بخش دری را نیز پشتون ها تشکیل می دهند که با ادبیات زبان دری تا حد زیادی بیگانه اند.
بیطرفی اصل بسیار کلیدی و مهمی است که یکی از مبناهای اساسی ژورنالیزم امروز را تشکیل می دهد. بنابراین اصل، یک رسانه در تمام حوادث، درگیری ها، اختلافات، منازعات و جریان های سیاسی و خبری موظف به رعایت اصل بیطرفی و انتقال سالم، متعادل (بیلانس) و بیطرفانه اخبار جنگ و حوادث به مردم میباشد.

رسانه ها به طور کلی به دو دسته تقسیم میشوند: رسانه های وابسته یا دولتی و رسانه های غیر وابسته یا غیر دولتی بر همگان آشکار است که رسانه های از نوع اول معمولاً بلندگوهای تبلیغاتی دستگاه حاکم هستند که همیشه به تقدیس و تکریم اراکین حکومتی و یا نشر اخبار و مطالبی می پردازند که در راستای فریفتن مردم و کشاندن اذهان عمومی به سویی که دولتمداران می خواهند جهت دهی شده است. نمونه آن رسانه های دولتی ایران، صدای آمریکا و رادیو تلویزیون به ظاهر ملی افغانستان است.
و اما در این میان رادیوی بی بی سی چه جایگاهی دارد؟ آیا مردم افغانستان به این رسانه اعتماد دارند؟ راستی بی بی سی یک رسانه آزاد است یا حکومتی؟
بدون تردید بی بی سی در میان مردم افغانستان از جایگاه ویژه ای بر خوردار است. حضور نسبتاً گسترده و قدمت طولانی این رسانه در قضایای افغانستان،و همچنان اخبار دقیق و منظم این رسانه از حوادث کودتای داوود خان تا امروز اعتبار ویژه ای را نصیب این رسانه کرده است و بالاتر از آن معمولاً معیار قضاوت ها، و حتی برنامه ریزی های خورد و کلان اشخاص، شرکت ها، سازمان ها و حتی تصمیم گیری های دولت قرار می گیرد.
اما آیا واقعاً بی بی سی می تواند یک رسانه صد در صد بی طرف باشد؟ برای اطلاعتان باید بگویم که قسمت اعظم درآمد هنگفت و مصارف سرسام آور شبکه جهانی بی بی سی از طرق مالیات تلویزیونی مردم بریتانیا و از کانال وزارت خارجه تأمین می شود. یعنی وابستگی تام مالی به دولت بریتانیا.
حالا آیا باز هم میتوان گفت که بی بی سی صد در صد بی طرف است؟
نظریه ای است که می گوید: بی بی سی 99٪ خبر راست را نشر می کند که بتواند یک خبر دروغ را راست گونه جلوه داده منتشر کند. همیشه دقیق ترین اخبار با در نظر داشت اصل بی طرفی تهیه و نشر شود تا اعتماد عمومی و جهانی را به دست آورد و بعد در مسایل بسیار کلیدی و حساس با توجه به اعتبار از قبل به دست آمده بتواند اذهان عامه را به سویی که اربابانش می خواهد جلب کند و یا برعکس از سویی منحرف کند.
نمونه بارز آنرا می توان در تحریم پوشش خبری و سکوت مرگبار بی بی سی از حوادث تلخ و فاجعه بار حمله طالبان مسلح کوچی نما به بهسود و دایمیرداد به وضوح مشاهده کرد که در همنوایی با رادیو تلویزیون ملی و بیشتر رسانه های دولتی و یا قوم گرای فعال کنونی بی خانمان شدن بیش از 20000 خانواده بی دفاع روستایی بومی را نادیده گرفتند. حال آنکه چند هفته قبل به خاطر پوشش خبری آوارگان البرز که از فرط گرسنگی خانه و کاشانه خود را رها کرده بودند و به نزدیکی مزار شریف پناه آورده بودند، از جانب نهادهای داخلی و بین المللی مدال های تقدیر دریافت کرد.
کشته و زخمی و اسیر شدن تعداد زیادی از باشندگان بومی آن مناطق از دید آنها ارزش خبری نداشت تا در برنامه های روزانه خود بگنجانند. من خود از زبان یکی از کارمندان بی بی سی شنیدم که وقتی بحران در اوج بود و در بهسود و دایمیرداد خانه ها می سوخت و مواشی ها به غارت رفته بود، آنها پیشنهاد تهیه گزارشی در این باره را دادند اما رییس دفتر بی بی سی کابل، آقای اسماعیل سعادت که خود به نظر می رسد از پشتون های افراطی باشد و زندگی چند ساله در غرب هنوز مدنیت را به وی نیاموزانده و زنگار قبیله گرایی و برتری طلبی را از روح وی نزدوده، می گوید که این مسآله ارزش خبری ندارد و گذشته از آن یک مسآله داخلی است و ما نباید به مسایل قومی دامن بزنیم.
حالا این سؤال مطرح می شود که اگر بی بی سی بی طرف است چکار دارد که این مسآله قومی است یا نه؟ مگر وقتی کسانی کشته یا آواره می شوند، وقتی صدها نیروی نظامی دولتی به منطقه اعزام می شوند خبر نیست؟ مگر بی بی سی به عنوان یک رسانه موظف به انعکاس خبر نیست؟ مگر قضاوت ها و پیامدهای اخلاقی به عهده شنونده ها و بیننده ها نیست؟
اگر در دور افتاده ترین روستاهای قندهار ، نورستان و پکتیا ، زابل و هلمند، از بینی یک پشتون خونی ریخته شود و یا تعدادی نظامی وابسته به طالبان کشته شود گوش فلک کر می شود که غیر نظامی کشته شد. اما لشکر کشی قومی توسط طالبان در لباس کوچی و پاکسازی قومی ارزش خبری ندارد. رنج بردن هزاران آواره از گرسنگی و بلاتکلیفی و برهنگی که کیلومترها را با پای برهنه از روی خارها و سنگ ها فرار کرده اند تصویری ندارد و صدایی ندارد که مردم دنیا علاقه مند به دیدن آن باشند و گوشهای آنها حوصله شنیدن آنرا داشته باشند.
عبور کاروان های بزرگ سلاحهای سبک و سنگین و مهمات طالبان را بر پشت شترهای کوچی ها که در اوج آزادی از آن سر کشور تا مرکز بدون هیچ ایستگاه بازرسی هیچ کس نمی بیند.
از اینجاست که بیطرفی بی بی سی زیر سؤال می رود و حکم یک بام و دو هوا را پیدا می کند. این عمل دور از انتظار و خلاف عرف ژورنالیزم بی بی سی در تبانی با دولت قوم گرای کنونی افغانستان و چراغ سبز دولت بریتانیا که پشتون ها برگ برنده آنها در منطقه محسوب می شود بوده باشد.
همینطور شاید سپردن بخش دری و پشتوی بی بی سی به پشتون ها هم بدون انگیزه نباشد. تا آنجا که بسیاری از کارمندان بخش دری را نیز پشتون ها تشکیل می دهند که با ادبیات زبان دری تا حد زیادی بیگانه اند.